Wat is gezondheid? Wat is ziekte? Zijn ziekte en gezondheid gewoon een kwestie van geluk, van welke bacterien je toevallig in je dagelijks leven tegenkomt? Wat kunnen we doen om een positieve gezondheid in stand te houden en te vermijden dat we ziek worden?
Dit zijn vragen waarover de 5000jaar oude vedische traditie diep heeft nagedacht. De antwoorden uit diepgaand inzicht en eeuwenlange praktische ervaring geput, kunnen ons helpen te voorkomen dat ziekte ontstaat en haar genezen als ze zich voordoet.

Volgens ayurveda is gezondheid niet eenvoudigweg de afwezigheid van ziekte.
Gezondheid is meer een evenwicht van lichaam, geest en bewustzijn.

   Definitie: gezondheid bestaat uit een evenwichtige toestand van de drie dosha’s, de zeven weefsels (dhatu’s), de drie afvalproducten (mala’s) en het maagvuur (agni), in combinatie met de helderheid en het evenwicht van de zintuigen, de geest en de ziel.

In de vedische scheppingstheorie komen de 3 dosha’s voort uit de vereniging van de vijf grote elementen (ruimte, lucht, vuur, water en aarde), en zijn in verschillende maten in iedere van ons aanwezig. De drie dosha’s zijn dus biologische principes die alle activiteit in het lichaam regeren: Vata (ruimte=ether en lucht), het luchtprincipe geeft beweging; Pitta (vuur en water), de energie van de spijsvertering en metabolisme; en Kapha (water en aarde), het principe van groei en structuur. In ons lichaam regeren deze drie dosha’s of lichaamsvochten ons psychisch functioneren. Vata, pitta, kapha zijn in elke cel, elk weefsel en elk orgaan aanwezig. Wanneer zij in evenwicht zijn, brengen zij gezondheid, uit evenwicht vormen zij de oorzaak van ziekte. Deze dosha’s zijn verantwoordelijk voor een enorme verscheidenheid van individuele voorkeuren en verschillen, en zij beïnvloeden alles wat wij zijn en doen. Van onze keuzes wat voedsel betreft tot de manier waarop wij met anderen omgaan. Zij regeren de biologische en psychische processen van ons lichaam, onze geest en ons bewustzijn. Zij regelen de schepping, instandhouding en vernietiging van lichaamsweefsel, en de uitscheiding van afbraakproducten. Wanneer zij in evenwicht zijn, brengen zij edele eigenschappen zoals begrip, liefde en mededogen voort. Wanneer hun evenwicht verstoort geraakt leiden zij tot stress, verkeerde eetgewoonten, negatieve emoties zoals angst, woede, agressie en hebzucht. Alle mensen hebben al deze drie dosha’s, maar een ervan is meestal primair, een secundair en de derde het mist prominent. Zo heeft ieder mens een bepaald energiepatroon, een individuele combinatie van fysieke, mentale en emotionele kenmerken die zijn of haar constitutie ( ) bepalen. Zoals iedereen een individuele vingerafdruk heeft die door een geoefende vakman geïdentificeerd kan worden, zo heeft iedereen ook een energieafdruk die uitsluitend van hem of haar is.

De Dhatu’s zijn de belangrijkste lichaamsweefsels.

 Zij zijn verantwoordelijk voor de gehele structuur van het lichaam en voor het functioneren van de verschillende organen en stelsels. De dhatu’s die cruciaal zijn voor de ontwikkeling en voeding van het lichaam, ontvouwen zich opeenvolgend als volgt, te beginnen met de dhatu die wordt gevormd door een stof die bepaald wordt door de spijsvertering.

1. Rasa (plasma of cytoplasma) bevat voedingsstoffen uit verteerd voedsel en voedt vervolgens alle weefsels, organen en stelsels.
2. ​Rakta (bloed) regeert de zuurstofvoorziening in alle weefsels en levensorganen, en houdt zo de levensfuncties in stand.
3. Mamsa (spieren) bedekken de tere levensorganen, voeren de beweging van de gewrichten uit en houden de fysieke kracht van het lichaam in stand.
4. Meda (vet) houdt de lubricatie van de weefsels in stand en dient als isolerend materiaal om de lichaamswarmte te beschermen.
5. Asthi (botten en kraakbeen) geeft de lichaamsstructuur steun.
6. Majja (beenmerg en zenuwen) vult de benige ruimten, brengt motorische en sensorische impulsen over, en vergemakkelijkt de communicatie tussen lichaamscellen en organen.
7. Shukra en Artava (mannelijk en vrouwelijk voortplantingsmateriaal) bevatten de​ zuivere essentie van alle lichaamsweefsels en kunnen een nieuw leven scheppen.

Elke dhatu is afhankelijk van de voorgaande. Als de grondstoffen van de spijsvertering ontoereikend zijn, of als er in welke fase ook een probleem is, zal elke volgende dathu niet de voeding krijgen die hij nodig heeft en zullen de respectieve weefsels of orgaanstelsels te lijden hebben. Voor een goede gezondheid moeten dus alle zeven dhatu’s zich goed ontwikkelen en goed functioneren.
De drie afvalproducten (mala’s) zijn ontlasting, urine en zweet. Het lichaam moet in staat zijn deze in de juiste hoeveelheden te produceren en ze via hun respectieve kanelen uit te scheiden.

AGNI

Het concept van agni is uniek in ayurveda. Simpel gezegd is agni het ‘digestieve vuur’, dat wat voedsel kan converteren naar een vorm die door het lichaam kan worden opgenomen. In een breder perspectief, ‘dat wat de capaciteit heeft te converteren wat niet van jou is in iets dat wel van jou is’, zoals voedsel, drank, gevoelens, geluiden, informatie, etc. De agni waar wij het over hebben is de digestieve agni, dat de voedingsstoffen beschikbaar maakt voor opname in de weefsels. Indien deze verstoord is kunnen weefsels, organen en verschillende systemen in ons lichaam niet meer van de juiste voeding worden voorzien. Als gevolg ontstaat er een onevenwichtigheid in het lichaam waardoor bepaalde systemen of organen niet meer naar behoren kunnen werken wat nefaste gevolgen heeft op lange termijn. Het is agni die de
geest van intellect voorziet, die de gifstoffen van het lichaam scheidt, de digestieve kanalen zuiver houdt en ons een frisse glans of uitstraling geeft.
Een te lage agni resulteert in een arme digestie, een te hoge agni zal echter het voedsel opbranden nog voor dat het kan worden opgenomen door het lichaam. Agni houdt dus de voeding van de weefsels en de kracht van het immuunsysteem in stand. Agni vernietigt micro- organismen, lichaamsvreemde bacteriën, en gifstoffen in de maag en darmen. Agni is een buitengewoon belangrijke factor bij de instandhouding van een goede gezondheid. Agni ondersteunt het leven en de vitaliteit. Een persoon die met voldoende agni is gezegend, leeft lang en heeft een uitstekende gezondheid. Maar als agni verzwakt geraakt door een onevenwichtigheid van de dosha’s, heeft dat een negatief effect op het metabolisme. Veel van de westerse medicijnen hebben een verzwakking van agni als gevolg. Zij elimineren de ziekte wel, maar laten het lichaam in een onevenwichtige toestand achter wat uiteindelijk weer zal lijden tot een andere ziekte, enzovoort. Wanneer dit levensvuur uitgedoofd geraakt, volgt spoedig de dood.
Behalve deze lichamelijke factoren spelen ook de zintuigen, de geest en de ziel een belangrijke rol bij de instandhouding van een goede gezondheid. Wanneer al deze factoren in evenwicht zijn, brengt dit een toestand teweeg die swastha wordt genoemd, wat ‘helemaal gelukkig in jezelf’ betekend.

AMA

Ama is de onverteerde substantie die giftig wordt. Ze komt vooral voor bij personen met een lage agni. De remedie bestaat erin kruiden toe te voegen of supplementen te nuttigen die de digestie helpen.

10 factoren bij gezondheid en ziekte

Ziekte doet zich niet plosteling voor. Er bestaat een rechtstreeks oorzakelijk verband tussen de factoren die ons beinvloeden en de gevolgen die zij teweegbrengen. De oorzaak is het verborgen gevolg, en het gevolg is de geopenbaarde oorzaak. De oorzaak is als een zaadje, waarin de nog niet gemanifesteerde boom is verborgen. De boom is de tot uiting gekomen waarde van het zaadje. Gezondheid is het gevolg van een gezonde levensstijl en gezonde gewoonten; ziekte is de aan de ongezonde gewoonten ontsprongen ‘boom.’

     De Chakara Samhita zegt: ‘Zowel de patiënt als zijn omgeving moeten onderzocht worden om tot inzicht in de ziekte en de oorzaken van de ziekte te komen. Het is belangrijk om te weten waar de patiënt geboren en opgegroeid is, en wanneer de onevenwichtigheid begon. Het is ook belangrijk om te weten wat het klimaat, de gebruiken, de veelvoorkomende plaatselijke ziekten, het dieet, de gewoonten, de sympathieen en antipathieen, de kracht, de geestelijke toestand, etc... zijn.’

Deze opsomming opent de deur naar de enorme scale van factoren die onze gezondheid voortdurend beinvloeden. Hier volgt een kleine opsomming

1. het gelijksoortige versterkt het gelijksoortige
2. voedsel en dieet
3. seizoenen
4. lichaamsbeweging
5. leeftijd
6. mentale en emotionele factoren
7. stress
8. te veel, te weinig en verkeerd gebruik van de zintuigen
9. betweterigheid
10. ​relaties

Maar hoe ontstaat ziekte nu? 

Volgens ayurveda is ziekte het eindresultaat van een lang proces dat in elke fase ontdekt en aangepakt kan worden. Dit proces is grondig bestudeerd en de fases zijn gedetailleerd beschreven. Informatie rond de verschillende fasen van het ontstaan van een ziekte kan je in alle ayurvedische literatuur terug vinden. Indien je je hiervan bewust bent en een bepaald niveau van zelfkennis, alertheid en zelfbewustzijn hebt ontwikkeld is het gemakkelijk om deze fasen te identificeren en in te grijpen voor de ziekte zich manifesteerd.

>> Alles over yoga